والدین دانش‌آموزان پایه اول متوسطه با دیدن کارنامه ترم اول فرزندان خود، نظاره گر نمراتی هستند که به ندرت آنها را در کارنامه تحصیلی فرزندانشان دیده‌اند و همین موضوع باعث حیرت و نگرانی آنها می‌شود. افت تحصیلی مشکل اساسی نظام‌های آموزشی است که هر ساله هزینه‌های سنگینی به بار می‌آورد. افت تحصیلی پایه اول دبیرستان اما حکایت دیگری داشته و نمود بیشتری نسبت به سایر پایه‌های تحصیلی دارد.
بسیاری از دانش‌آموزان نمی‌توانند از عهده مواد و محتوای آموزشی مسائل برآیند یا در موعد مقرر یادگیری آنها را به پایان برسانند. تاسف‌انگیزتر اینکه بسیاری از این افراد توانایی‌های لازم برای کسب موفقیت را دارند اما موفق نمی‌شوند. از طرفی با‌وجود توسعه کمی آموزش رسمی در چند دهه اخیر شاهد انتقادهایی از شرایط کیفی تعلیم و تربیت در عرصه‌های مختلف بوده‌ایم. شرایطی که موجب پدید آمدن دانش‌آموزان بی‌احساس و انگیزه، فارغ‌التحصیلان بی‌علم و معلمان فاقد خلاقیت شده است، به‌طوری که هر چه سطح تحصیلی بالاتر می‌رود، شوق آموختن در دانش‌آموزان کمتر می‌شود.
عوامل افت
افت تحصیلی، کاهش عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان از سطحی رضایت بخش به سطحی نامطلوب است. عوامل فردی، خانواده، مدرسه و جامعه، مهم‌ترین عوامل مؤثر در افت تحصیلی هستند. دکتر زهرا بازرگان، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در این باره گفت: عوامل مختلفی می‌تواند به افت تحصیلی، مردودی یا ترک تحصیل دانش‌آموز منجر شود که برخی از این عوامل فردی، خانوادگی و اقتصادی است و برخی دیگر ناشی از عوامل درون سازمانی یعنی عوامل مربوط به مدرسه است.
وی گفت: در بسیاری از مواقع عدم تطبیق اهداف آموزشی با محتوا، روش‌های آموزشی و حتی مقررات مدرسه می‌تواند باعث افت تحصیلی و ترک مدرسه شود چون با نیازهای روانی، اجتماعی و ذهنی دانش‌آموزان ممکن است ناسازگار باشد. تحقیقات نشان می‌دهد، حدود 10 درصد از موارد افت تحصیلی به علت ناتوانی ذهنی و عدم‌کنش فرد است، از بین 2 دانش‌آموز با بهره هوشی مساوی آن کسی موفق‌تر خواهد شد که تلاش بیشتر کرده و پشتکار زیادتر داشته باشد.
افت تحصیلی؛ ترک تحصیل
معاون آموزش و پرورش نظری و مهارتی در گردهمایی معاونان آموزش و پرورش نظری و مهارتی سازما‌ن‌های آموزش و پرورش از افت تحصیلی 25 درصدی دانش‌آموزان پایه اول متوسطه خبر داد. پرویز آژیده گفت: افت تحصیلی به معنای مردودی در این پایه نیست، بلکه در این مقطع تحصیلی بازماندگان از تحصیل وجود دارند که به دلایل گوناگون ترک تحصیل میکنند.
ضرر ۴۲۰ میلیارد تومانی
رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس گفت: هزینه ناشی از افت تحصیلی در سا‌ل‌جاری، ۴۲۰ میلیارد تومان تخمین زده می‌شود. علی عباسپور تهرانی‌فرد با ابراز نگرانی نسبت به افت تحصیلی در پایه اول متوسطه افزود: افت تحصیلی منجر به کاهش احتمال بازگشت به تحصیل این دسته از دانش‌آموزان می شود. وی افزود: ادامه این روند موجب افزایش میزان آسیب‌پذیری دانش‌آموزان در برابر ناهنجاری‌های اجتماعی می‌شود. نماینده مردم تهران در مجلس گفت: افت تحصیلی آسیب‌های فراوانی دارد و برای حل این موضوع باید برنامه ریزی دقیق و جامع انجام شود. درصد بالای مردوی و افت تحصیلی در این پایه بیانگر وجود اشکال است.
ضعف در برنامه ریزی
معاون دفتر آموزش و پرورش نظری و پیش‌دانشگاهی وزارت آموزش و پرورش، بیشترین درصد افت تحصیلی دانش‌آموزان کشور را در پایه اول متوسطه دانست. به گزارش ایرنا، وحید عاصفی در حاشیه گردهمایی معاونین آموزش و پرورش نظری و مهارتی در گرگان گفت: خیلی از این مشکلات از بیرون دانش‌آموزان را تحت فشار و تهدید قرار می‌دهد و بخشی نیز از درون بدنه آموزش و پرورش که شامل نقاط ضعف موجود در برنامه‌ریزی و اجرا است، به معضل افت تحصیلی دامن می‌زند.
وی افزود: ورود دانش‌آموزان به مرحله جدید زندگی، رسیدن به سن بلوغ، تغییر محیط فیزیکی مدارس راهنمایی و دبیرستان و عوامل متعدد همه خود را در پایه اول نشان می‌دهند.
عاصفی گفت: به اعتقاد کارشناسان، اگر افت تحصیلی در پایه اول به نوعی کنترل شود و کاهش یابد، تأثیر آن در پایه‌های بعدی نمود بیشتری خواهدداشت. یک مشاور تحصیلی در این باره گفت: اغلب دانش‌آموزانی که به ما مراجعه می کنند، دانش‌آموزان سال اول متوسطه هستند و اگر به مشکل افت تحصیلی آنها توجه نشود، مشکلات دیگری به وجود می آید. رضا محرابی افزود: مسائلی مانند نظام آموزشی، کیفیت و محتوای کتاب‌های درسی، تجهیزات آموزشی، کیفیت و تراکم فضای آموزشی و نحوه رفتار معلمان، مربیان، خانواده و جامعه در افت تحصیلی تاثیر بسزایی دارند.
افت پسران بیش از دختران
برای جلوگیری از افت تحصیلی دانش آموزان پسر پایه اول متوسطه، سال گذشته طرح رشد در تهران اجرا شد. رئیس گروه آموزش و پرورش نظری و مهارتی شهر تهران گفت: میانگین استانی افت تحصیلی دانش‌آموزان پایه اول متوسطه تهران 4 درصد بیش از دختران است.
محمود حسینی افزود: به منظور کاهش این آمار و جلوگیری از افت تحصیلی دانش‌آموزان پسر، پس از شناسایی مدارس که نسبت به سایر مدارس از وضعیت نامطلوبی برخوردار بودند، برنامه‌های ویژه‌ای در چند محور پیش‌بینی و اجرا شد.
وی افزود: در مرحله نخست با تزریق اعتبارات ویژه‌ای به این مدارس، کلاس‌های فوق‌برنامه برای دانش‌آموزان پایه اول متوسطه در طول سال تحصیلی در نظر گرفته شد که موفقیت‌های شایانی در پی داشت. به گفته وی پس از برگزاری کلاس‌های فوق‌برنامه، آموزش سنجش پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مشمول طرح در 3 مرحله انجام شد تا متناسب با میزان پیشرفت تحصیلی آنان، برنامه‌های درسی مناسب ارائه شود.
رئیس گروه آموزش و پرورش نظری و مهارتی شهر تهران درباره شاخص‌های شناسایی مدارس طرح رشد گفت: بالا بودن میزان مردودی پایه اول متوسطه در سال گذشته تحصیلی و پایین بودن میزان فارغ‌التحصیلی پایه سوم متوسطه از میانگین استانی، 2شاخص عمده در شناسایی این مدارس بوده است. وی میانگین افت تحصیلی استان تهران را حدود 19/5 درصد اعلام کرد.
پوشش 60 درصدی
از سوی دیگر کارشناس اداره بهداشت مدارس وزارت بهداشت گفت: 40 درصد نوجوانان سن دبیرستان به دلایل مختلف تحصیل نمی‌کنند. محمد مهدی ریاضی در نشست سازمان بسیج جامعه پزشکی اظهار داشت: مدارس متوسطه کشور 60 درصد دانش‌آموزان این دوره را پوشش می‌دهند.
